ابتدا از دانشجوی خوبم خانم عبداللهی بابت معرفی این فیلم تشکر می کنم.
شهریور امسال به مناسبت روز جهانی پیشگیری از خودکشی مطلبی در پیج مرکز منتشر کردم. دختر ۹ ساله ام ملینا آن مطلب را دید. من را به اتاقش احضار کرد و در حالیکه دستش را روی گردنش به علامت کشتن می کشید، گفت: بابا در مورد اون چیزی که نوشتی برام توضیح بده.
من که حسابی شوکه شده بودم کمی فکر کردم که چگونه می توانم مطلبی پیچیده و ترسناک را توضیح دهم. گفتم: به صورت طبیعی آدم ها هر لحظه که زندگی می کنند یک قدم به مرگ طبیعی نزدیک تر می شوند. اما گاهی اوقات، بعضی آدم ها می خواهند این قدم ها را سریع تر بردارند. مثلاً، پرخوری می کنند، ورزش نمی کنند، سیگار می کشند، چیزهایی مصرف می کنند که خیلی به سلامتی شان آسیب می زنند و یا بی مهابا رانندگی می کنند. اما تعداد خیلی کمی از انسان ها نه تنها قدم های سریع تری به سمت مرگ بر می دارند، بلکه می خواهند درون آن بپرند. این ها رفتارهای خودکشی آدم هاست.
گفت: همین دو تا؟
گفتم: یک حالت دیگر هم هست ولی خیلی از آدم ها به آن توجه نمی کنند. در این حالت آدم ها استعدادهایشان را زندگی نمی کنند. دنبال اهداف و آرزوهایشان نمی روند و یک نوع مردگی را زندگی می کنند. وقتی این ها را می گفتم به یاد رمان «بوف کور» و فیلم «مصادره» افتادم و این تمثیل از مولانا در ذهنم آمد که وقتی استعدادهایتان را شکوفا نمی کنید مانند این است که یک شمشیر دسته طلای شاهانه را ساطور گوشت کنید.
وقتی دیشب فیلم «نهنگ» را دیدم یاد همه اینها افتادم. چارلی شخصیت اصلی فیلم به خاطر اشتباهاتش در زندگی گذشته مدام در حال تنبیه گری خودش است. او با وزن ۲۷۲ کیلوگرمی خود همچنان در حال پرخوری است. بیمه درمانی ندارد و بیمارستان نمی رود. جالب است که رفتار خودکشی با وسیله ای انجام می شود که مظهر و نماد زندگی می تواند باشد: غذا. در کنار این موضوع، اگر به استعدادهای نویسندگی او توجه کنیم می بینیم که چارلی این استعدادش را نیز به طور کامل زندگی نکرده است. یک خودکشی و مرگ تدریجی و روزمره.
چارلی پس از آنکه معشوقه اش خودکشی می کند دچار چنین چاقی افراطی و پرخوری های عجیب می شود. او که خود را در مرگ او و بقیه قسمت های زندگی مقصر می داند، احتمالا دچار طرحواره تنبیه است. کسی که طرحواره تنبیه دارد خود و یا دیگران را به خاطر هر اشتباهی به شدت تنبیه می کند و یا خدا را به شدت تنبیه گر می داند. این طرحواره تنبیه به شدت در فرهنگ ما ایرانی ها جاری و ساری است و خیلی اوقات این طرحواره باعث کینه توزی و پرخاشگری های ما به سمت خودمان یا دیگران می شود.
به نظرم این فیلم باعث می شود مخاطب سوال بسیار مهمی از خود بپرسد: آیا من دارم زندگی می کنم یا دارم مرگ را زندگی می کنم؟
